Ελληνες στο Πακιστάν

Γράφει ο Γιάννης Κορναράκης



«Οι δεσμοί των προγόνων μας με του αρχαίους Ινδούς, κράτησαν πάνω από 1000 χρόνια. Είχαν τις ρίζες τους πολύ πρίν από την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου και συνεχίστηκαν και μετά την αποχώρηση του από την Ινδία».
Δ. Βελισσαρόπουλος . 1975.

Τα γεωγραφικά εδάφη από τα οποία πέρασε και κατέκτησε ο Μ. Αλέξανδρος και βασίλευσαν οι διάδοχοί του, αντιστοιχούν στις σημερινές δημοκρατίες του Ουζμπεκιστάν και Τατζικιστάν (της πρώην Σοβιετικής Ένωσης), στο Αφγανιστάν, Πακιστάν και βορειοδυτική Ινδία. Το τι ξέρομε γι’ αυτήν την εκστρατεία, καταγράφεται σε αρχαία κείμενα και επιγραφές ως και σε μαρτυρίες που αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη.
Εκεί στην κοιλάδα του Ινδού ποταμού, που βλέπει και συναντά την οροσειρά των Ιμαλαϊων και του Ινδικού Καυκάσου, απλώνεται το Πακιστάν της Ινδικής Υποηπείρου.
Αυτές οι δυτικές περιοχές της Ινδίας - που καταγράφουν μια εδαφική έκταση 887.700 τ.χλμ. - μετά από την αποχώρηση των Άγγλων το 1947, ανεξαρτητοποιούνται σε “Μουσουλμανικό Πακιστάν’’.
Η περιοχή αυτή για τους Έλληνες, δεν είναι αλλά και ούτε ήταν ποτέ αυτό που λένε “terra incognita” δηλαδή γη άγνωστη. Ο Εκαταίος ο Μιλήσιος, απο τον 6ο π.Χ. αι. και ο Ηρόδοτος από τον 5ο, δίνουν σχετικές αναφορές για τους τόπους αυτούς. Κοντά και ο Σκύλακας ο Καρυανδεύς, ο εξερευνητής, ο οποίος είναι ο πρώτος Έλληνας που τους επισκέφτηκε.
Τελικά καταφαίνεται ότι δεσμοί προαιώνιοι, καταγράφουν την ελληνική παρουσία στο Πακιστάν.
Το βόρειο Πακιστάν, μαζί με την Βακτριανή, αποτελούσαν την ανατολική περιφέρεια της αυτοκρατορίας του Δαρείου Α΄. Σε αυτή την περιοχή, ο Δαρείος Α΄, έστελνε εξορία τους άτακτους Έλληνες των Ιωνικών πόλεων, όταν επαναστατούσαν εναντίον του.
Μάλιστα στο Β.Δ. άκρο του σημερινού Πακιστάν, στα σύνορα με το Αφγανιστάν και επάνω στον Ινδικό Καύκασο, τον 6οπ.Χ. αι., κοντά στην λατρευτική ζώνη του Βούδα (βουδιστικό κείμενο Ματζιχίμα Νακάϊα) υπήρχε το κράτος των “Γιόνα”* δηλαδή των Ελλήνων εκ της Ιωνίας (Unani= Ιωνική).
Φτάνομε στον 4ο π.Χ. αιώνα. Ο Μ. Αλέξανδρος εισβάλλει στην Ασία: Κατακτητής εξερευνητής και εκπολιτιστής. Πολεμά κατακτά και σέρνει μαζί του μεγάλη επιστημονική ομάδα, που μελετά παρατηρεί, και καταγράφει.
Ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος, επηρεαζόμενος από την εθνικιστική του προσωπική τοποθέτηση όσον αφορά την εκστρατεία αυτή, μεροληπτεί και προβάλει την αρνητική της πλευρά. Η περαιτέρω επ΄αυτού ανάλυση εκφεύγει του παρόντος.
Το πέρασμα του “Έλληνα Μακεδόνα στρατηλάτη από τα εδάφη του Πακιστάν, κράτησε 29 μήνες. Σε μια πορεία, που στο διάβα της ιδρύθηκαν 5 Αλεξάνδρειες και μεταξύ αυτών η Νίκαια και η Βουκεφαλία.
Να σημειωθεί δε ότι στη σημερινή Ινδία, δεν πάτησε ποτέ το πόδι του ο Αλέξανδρος. Η ελληνική όμως παρουσία, με τους Έλληνες διαδόχους και επιγόνους του Μ. Αλέξανδρου, τους Έλληνες βασιλείς της Βακτρίας και Ινδίας, φτάνει μέχρι τον Γάγγη ποταμό. Τότε η ελληνιστική τέχνη επηρεασμένη από τη μακριά γεωγραφική πορεία της εκστρατείας, παντρεύεται με τον ντόπιο πολιτισμό της “Γκαντάρα”, σε μια μορφή ελληνοβουδιστική,- με κέντρο την πόλη Τάξιλα του Πακιστάν - και αυτή η τέχνη παραμένει έντονη επί 5 αιώνες. Τέχνη που δεν συμπορεύεται με την ανάπτυξη κάποιας φιλοσοφικής σχολής, κάποιας ιδέας στηριγμένης στα ελληνικά διδασκαλικά πρότυπα. Να σημειωθεί δε πως η Γκαντάρα, ήταν μια από τις πιο πλούσιες Σατραπείες της μεγάλης αυτοκρατορίας της δυναστείας των Αχαιμανιδών για πολλούς αιώνες. Στην Γκαντάρα και στη Βακτρία και λίγο ανατολικότερα, προς τον ποταμό Τζελούμ, η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φώς ελληνιστικές πόλεις με χρώμα αρχιτεκτονικό ελληνικό, με ναούς, μαυσωλεία, προπύλαια, γυμνάσια και αγορές. Με την επέλαση του Μ. Αλέξανδρου επέρχεται και το τέλος της δυναστείας των Αχαιμανιδών. Η εικόνα της ελληνιστικής επιρροής στην ινδική αρχιτεκτονική τεχνοτροπία, διατηρήθηκε μέχρι και τον 3ο και τον 2ο αιώνα χρονολογικό όριο της άφιξης των ρωμαϊκών λεγεώνων.
Το τι γνωρίζομε σήμερα γι΄αυτήν την εκστρατεία, επιπροσθέτως καταγράφεται σε διασωθέντα αρχαία κείμενα και επιγραφές, σε νομίσματα της εποχής που τα έφερε στο φώς η αρχαιολογική σκαπάνη, αλλά και από ζωντανές μαρτυρίες των επιγόνων και παραδόσεις δηλαδή ντόπιων μαρτύρων - ακόμα και σημερινών - ενός ένδοξου ελληνικού παρελθόντος.
Τα νομίσματα των Βασιλέων Αγαθοκλή και Πανταλέοντα θεωρούνται τα αρχαιότερα δίγλωσσα νομίσματα με την εικονογραφία των ινδικών θεοτήτων του Σαμκαρσάνα και Κρίσνα Βασουντέβα στη μια μεριά του ασημένιου μετάλλου και στην άλλη με ελληνικές επιγραφές και εικόνες του Δία και της Εκάτης. Αυτά τα νομίσματα και ιδιαίτερα αυτά που κόπηκαν από τον βασιλιά Απολλόδοτο τον Α΄, λίγο βαρύτερα και με λιγότερο ασήμι, εξακολούθησαν να κυκλοφορούν σαν πρότυπα νομίσματα και μετά το τέλος της ελληνιστικής εξουσίας.
Από τα έντυπα του Πακιστανικού Οργανισμού Τουρισμού συλλέγω και καταγράφω τις παρακάτω μαρτυρίες της ελληνικής παρουσίας:
«οι κάτοικοι της περιοχής Χούντζα, θεωρούνται απόγονοι 5 στρατιωτών του Μ. Αλεξάνδρου».
«Οι κάτοικοι του Σουάν, είναι μουσουλμάνοι Πατάνς, Κοχιστανοί, μερικοί έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά από τους ντόπιους και ισχυρίζονται ότι είναι απόγονοι του Μ. Αλεξάνδρου».
«Εδώ στη φυλή Πατάνς, οι Έλληνες άφησαν τα ελληνικά ονόματα στα χωριά τους και το κλασικό ελληνικό προφίλ στα πρόσωπά τους».
«Στη φυλή Καλάς, προγεννήτορες θεωρούνται οι στρατιώτες του Μ. Αλεξάνδρου που εδώ παντρεύτηκαν και εγκαταστάθηκαν με τις οικογένειές τους».
Σε πρόσφατη εκπομπή - ντοκιμαντέρ από την κρατική τηλεόραση εμφανίστηκαν οικογένειες Πακιστανών απ’ το Καλλάς, όπου παπούδες και εγγόνια μιλούσαν ελληνικά και τηρούσαν με περηφάνεια τις Ελληνικές παραδόσεις.
Ο Τζών Μπίντλουφ (1840 -1921) Άγγλος διοικητής, γράφει πως στην ορεινή πόλη Σκαρντού ή Ισκάρντο (Ισκαντέρ = Αλέξανδρος, Ισκαντερία = Αλεξάνδρεια) σύμφωνα με αναφορές ταξιδιωτών και συγγραφέων επιβεβαιώνεται ο ισχυρισμός διαφόρων αυτονόμων βασιλείων του βορείου και νοτίου Ινδικού Καυκάσου, ότι οι κάτοικοι των εν λόγω εδαφικών περιοχών κατάγονται από τον Μ. Αλέξανδρο.
Ο Γκανίς Χάν σύγχρονος συγγραφέας από τη φυλή Πατάν γράφει: «κάποιοι φίλοι του Ηροδότου, προφανώς εγκαταστάθηκαν εδώ γύρω στους ποταμούς και τις κοιλάδες των Μπεκτιάν. Με όμορφα κορίτσια παντρεύτηκαν και έκαναν όμορφα παιδιά. Έδωσαν ελληνικά ονόματα στα χωριά τους, μίλησαν για ποίηση, για πόλεμο, για ανδρεία. Μίλησαν για τη γυναίκα. Μας έμαθαν ότι όλοι οι αγώνες τους στην Ελλάδα γίνονται για την γυναίκα».
Αυτό δα και το τελευταίο, με κάνει να αναφωνήσω ότι ουδενός άλλου ανάγκην έχομεν που να αποδεικνύει την ελληνικότητα της περιοχής.